۷ سؤال اساسی در هنگام انتخاب ابزار نجومی

همه علاقمندان به نجوم می‌خواهند تلسکوپی داشته باشند تا با آن به کاوش آسمانها بپردازند. اما همانند تمامی مشتریان ما در فروشگاه علم بازار، در هنگام خرید تلسکوپ، دوربین دو چشمی یا هر وسیله بزرگنمایی دیگر، تردیدها و دودلی‌هایی در کار خرید به وجود می‌آید و آنوقت فرد از خود خواهد پرسید:

• براستی کدام تلسکوپ را بخرم؟
• یا چه نوع دوربینی به درد من می‌خورد؟

از آنجایی که این مشکل، مشکل اغلب علاقمندان در انتخاب و خرید مناسبترین تلسکوپ است، بنابراین در این قسمت سعی می‌کنیم به چند سوال اساسی در مورد تسلکوپ‌ها پاسخ دهیم.

در ادامه مطلب با علم بازار همراه باشید.

 

۱- بزرگنمایی واقعی تلسکوپ چقدر است؟

گول شعارهای تبلیغاتی را درباره بزرگنمایی تلسکوپ نخورید. در بعضی از این تبلیغات می‌نویسند “با بزرگنمایی بیش از ۵۰۰ برابر” و بدین ترتیب می‌خواهند وانمود کنند که هر چه قدرت بزرگنمایی تلسکوپ بیشتر باشد، آن تلسکوپ بهتر است. اما این قضیه حقیقت ندارد.

برعکس، از نظر متخصصین بزرگنمایی مهمترین خصوصیت یک تلسکوپ نیست. به طور نظری، تلسکوپ‌ها را میتوان طوری ساخت که بزرگنمایی بسیار زیادی داشته باشند اما برای رسیدن به بیشترین بزرگنمایی تلسکوپ باید این نکته را در نظر داشت که تصویر بدست آمده باید واضح و از کیفیتی قابل قبول برخوردار باشد.

این در صورتی است که به ازای هر ۲٫۵ سانتیمتر (یا یک اینچ) قطر شیئی (یا آینه اصلی) تلسکوپ نباید بیش از ۳۰ تا ۴۰ برابر بزرگنمایی اعمال نمود. بدین ترتیب بیشترین و حداکثر بزرگنمایی قابل اطمینان برای یک تلسکوپ ۳ اینچی (۷۵ میلیمتری) ۱۲۰ برابر است. استفاده از بزرگنمایی‌های بیشتر (که با استفاده از چشمی‌های با فاصله کانونی کم میسر است) تصویری نا واضح و مات به دست خواهد داد.

 

۲- مشخصه اصلی یک تلسکوپ کدام است؟

مشحصه اصلی یک تلسکوپ، گشودگی (قطر عدسی یا آینه اصلی) آن است. هر چه گشودگی یک تلسکوپ بیشتر باشد، نور بیشتری را جمع‌آوری می‌کند و در نتیجه تصویر واضحتر و روشنتری به دست می‌دهد. در این صورت میتوان اجرام کم‌نوری مثل سحابی‌ها و کهکشان‌ها را رصد کرد.

 

۳- کدام نوع تلسکوپ مناسب است؟ تلسکوپ شکستی، بازتابی یا اشمیت – کاسگرین؟

معمولاً تلسکوپ‌ها را به دو نوع اصلی شکستی و بازتابی تقسیم می‌کنند. در تلسکوپ شکستی از یک عدسی برای جمع‌آوری و کانونی کردن نور استفاده می‌شود. در تلسکوپ بازتابی یک آینه مقعر نور را کانونی می‌کنند. هر دو برای رصد مناسب هستند اما هر کدام مزایایی خاص دارند. تلسکوپ‌های بازتابی اغلب گشودگی زیاد دارند و درعین حال نسبتاً ارزان نیز هستند.

با وجود این تلسکوپ‌های شکستی خصوصاً شکستی‌های آپوکروماتیک، تصاویری کاملاً واضح تر و شفاف‌تر نسبت به تلسکوپ‌های بازتابی به دست می‌دهند. منجمان آماتوری که می‌خواهند تصاویر بسیار بسیار واضح و شفاف و با میدان دید باز از آسمان تهیه کنند، تسلکوپ شکستی، و آنهایی که می‌خواهند به اجرام کم‌نور مثل سحابی‌ها و کهکشان‌ها نگاه کنند و زیبایی‌های اجرام اعماق آسمان را در کنار اجرام منظومه شمسی رصد کنند، از تلسکوپ بازتابی استفاده کنند.

نوع سومی هم از تلسکوپ‌ها به بازار آمده است که تقریباً ترکیبی از این دو نوع و به نام کاتادیوپتریک است که در آنها از آینه مقعر به عنوان شیئی و از یک عدسی تصحیح‌کننده در جلوی لوله تلسکوپ استفاده می‌شود. یکی از انواع تلسکوپ‌های کاتادیوپتریک (ترکیبی = شکستی- بازتابی) ، تلسکوپ‌های اشمیت – کاسگرین هستند. حسن این نوع تلسکوپ‌ها آن است که معمولاً طول لوله تلسکوپ در آنها کمتر است و عدسی ابتدای لوله نقش تصحیح‌کننده پرتوهای نور را دارد. این مدلها هم محسنات تلسکوپ‌های بازتابی و هم شکستی را دارا است و حجم کم آنها حمل و نقلشان را ساده می‌کند. اما قیمت آنها کمی گران است. دو تولید کننده عمده این تلسکوپ‌ها، شرکت Celestron و دیگری Meade است. تلسکوپ‌های شرکت Celestron از نظر اپتیکی از شرکت Meade پیشی گرفته است. اما شرکت Meade در بخش الکترونیکی تلسکوپ از مرغوبیت بیشتری برخوردار است.

 

۴- استقرار سمتی – ارتفاعی بهتر است یا استوایی؟

پایه‌های سمتی – ارتفاعی، درست مثل پایه‌های دوربین عکاسی فقط به بالا و پایین و چپ و راست حرکت می‌کنند و از این رو لوله تلسکوپ فقط در همین جهات حرکت خواهد کرد. بهترین نوع از پایه‌های سمت – ارتفاعی، آنهایی هستند که پیچ حرکت آرام دارند که برای دنبال کردن جرم مورد نظر (البته فقط در جهت‌های گفته شده) مناسب هستند. با وجود این، پایه‌های سمتی – ارتفاعی نمی‌توانند ستاره‌ها را در حرکت قوسیشان دنبال کنند.

پایه‌های استوایی پیچیده‌ترند و بر خلاف سمتی – ارتفاعی می‌توانند ستاره‌ها را بدون دردسر، در مسیرشان از شرق به غرب دنبال کنند. اگر تلسکوپ موتوری هم برای ردیابی داشته باشد این کار را به صورت خودکار انجام خواهد داد. داشتن موتور ردیاب، کمک بسیار بزرگی است، چون مثلاً هنگام استفاده از بزرگنمایی ۱۰۰ یا بیشتر، میدان دید تلسکوپ بسیار کوچک می‌شود و در کمتر از ۵ الی ۱۰ ثانیه جرم مورد نظر از میدان دید تلسکوپ خارج می‌شود. تنظیم‌های مجدد و قرار دادن جرم مورد نظر در مرکز میدان دید کاری است خسته‌کننده و از طرفی هر بار هنگام تنظیم، امکان لرزش تلسکوپ و در نتیجه ابهام تصویر هم وجود دارد. اما مقرهای استوایی و خصوصاً آنهایی که دارای موتور هستند ، تعقیب جرم آسمانی مورد رصد را به آسانی انجام می‌دهند و ما می‌توانیم به راحتی جرم مورد نظر خود را رصد کنیم. از طرف دیگر، اگر می‌خواهیم از اجرام اعماق عکاسی کنیم، باید از مقر های استوایی به ویژه آنهایی که موتور دارند استفاده کنیم.

 

۵- تلسکوپ بزرگ بهتر است یا کوچک؟

این حقیقت که تلسکوپ‌های بزرگتر جزییات بیشتری دارند و اجرام کم‌نورتر را بهتر نشان می‌دهند، بسیاری را به این باور می‌کشاند که تلسکوپ‌های کوچک ارزش خریدن ندارند. اما این قضیه نیز آنچنان حقیقت ندارد و حتی یک تلسکوپ شکستی ۶۰ تا ۸۰ میلی‌متری می‌تواند با نشان دادن اجرام زیادی، شما را سالها سرگرم و مجذوب کند. بسیاری از علاقمندان به نجوم، همین تلسکوپ‌های کوچک را برای همیشه نگه می‌دارند. اگر چه داشتن یک تلسکوپ بزرگ در تخیل همه ما خانه کرده و آدم را هیجان زده می‌کند، اما داشتن تلسکوپ‌های بزرگ دردسر هم دارد. برای حمل به حیاط، پشت بام، یا اتومبیل یا هنگام نصب این تلسکوپ‌ها، دردسرشان تازه آشکار می‌شود. همیشه یادتان باشد که بهترین تلسکوپ، بزرگترین تلسکوپ نیست. بهترین تلسکوپ، تلسکوپی است که همیشه بتوانید از آن استفاده کنید. حمل و استفاده آسان، معیارهای اصلی برای استفاده از تلسکوپی است که می‌خواهید از آن با لذت و به راحتی رصد کنید.

 

۶- بهترین فاصله کانونی برای تلسکوپ‌ها کدام است؟

فاصله کانونی تلسکوپ و اینکه این فاصله چه قدر باید باشد، مهمترین مشخصه تلسکوپ نیست. تلسکوپ‌های با فاصله کانونی کم (۴۰۰ تا ۷۰۰ میلیمتر)، بزرگنمایی کم ولی میدان دید وسیع دارند. در عوض فاصله کانونی زیاد (۱۳۰۰ تا ۳۰۰۰ میلیمتر) بزرگنمایی زیاد با میدان دید کم به دست می‌دهند. به همین دلیل، تلسکوپ‌های با بزرگنمایی کم را برای مشاهده اجرام کم نور یعنی اجرام اعماق آسمان و تلسکوپ‌های با بزرگنمایی زیاد را بیشتر برای مشاهده سیارات و اجرام منظومه شمسی انتخاب می‌کنند.

 

۷- دوربین‌های تک‌چشمی یا دوچشمی به درد رصدهای نجومی می‌خورند یا نه؟

دوربین‌های تک یا دوچشمی که اغلب مورد استفاده شکارچیان است یکی از راحت‌ترین، با صرفه‌ترین و شاید واجب‌ترین وسیله‌هایی هستند که حداقل برای شروع یادگیری منظره آسمان و صور فلکی به کار می‌آید. این دوربین‌ها میدان دید وسیعی دارند.

البته عیب عمده این دوربین‌ها، بزرگنمایی ثابت آنها است، چون چشمی آنها قابل تعویض نیست. عیب عمده دیگر این دسته از دوربین‌ها مشکل استقرار آنهاست. اغلب دوربین‌های تک چشمی روی سه پایه نصب نمی‌شوند و نگه داشتن دوربینهای دوچشمی دردسرهای فراوان دارند که البته این مشکلات با کمی ابتکار قابل حل شدن هستند. اما دروبین‌های جدید امروزی، به راحتی به پایه نیز نصب می‌شوند و حتی برخی از آنها بزرگنمایی متغیر نیز دارند. دوربین‌های تک چشمی و دوچشمی یکی از ابزارهای لازم برای هر اخترشناس حرفه‌ای و غیر حرفه‌ای است و تازه، عیوب آن به قیمت کمشان می‌ارزد!

در انتها امیدوارم پاسخگویی به این سوالات به شما در انتخاب یک ابزار نجومی مناسب کمک کرده باشد. توجه داشته باشید که در پاسخگویی به تمامی این سوالات، به دنبال ارائه یک پاسخ ثابت به شما نبودیم. ما شرایط و موقعیت های متفاوتی که در مورد هر سوال با آنها روبرو خواهید بود را برای شما شرح دادیم و در انتها تصمیم را به خود شما واگذار کردیم تا با توجه به شرایط خودتان، گزینه مناسب را برگزینید.

چنانچه پس از خواندن این مطلب هنوز هم سوالاتی در این مورد ذهن شما را به خود مشغول کرده است، دعوت می کنیم آنها را با ما در تالار نجوم بخش مشاوره علم بازار درمیان بگذارید.

بسیار خوشحال خواهیم شد که پاسخگوی شما باشیم.

 

منابع:

(سی.آر. کیچین/فن آوری تلسکوپ‌ها)،(بابک امین تفرشی/راهنمای انتخاب تلسکوپ)، منبع، منبع عکس، منبع عکس، منبع عکس، منبع عکس، منبع عکس، منبع عکس، منبع عکس